مقدمه
شهرهای جدید بعنوان یکی ازعوامل و راهکارهای مؤثر در ساماندهی و نظام اسکان جمعیت در کشور میباشد در دورههای مختلف تاریخی، شهرهایی با اهداف گوناگون احداث شده اند، که آنها را میتوان شهرهای جدید نامید. این شهرها در هر یک از دورههای تاریخی با تکیه بر اهداف آرمانی، توانایی بشر، انقلاب صنعتی، حل مشکلات اجتماعی، اقتصادی و محیطی احداث شده اند. در ایران نیز با توجه به رشد شتابان شهرنشینی به ویژه در سه دهه گذشته، ایجاد شهرهای جدید مورد توجه دولتمردان و برنامهریزان شهری قرار گرفت. سابقه ایجاد شهرهای جدید در ایران را میتوان در چهار دوره خلاصه کرد: دوره اول در فاصله دو جنگ جهانی با اهداف سیاسی، نظامی و اقتصادی که منجر به ایجاد کویهای کارمندان گردید. دوره دوم بعد از جنگ جهانی دوم تا اواسط دهه 1340 را شامل میشود. در این دوره با توجه به رشد صنایع وابسته به نفت، بیشتر شهرهای جدید به صورت نفتشهرها و کویهای کارمندان ایجاد گردیدند. دوره سوم، نیمه دوم دهه 1340 تا پیروزی انقلاب اسلامی (1357) را در برمیگیرد. با توجه به فروش نفت و افزایش قیمت آن و انباشت دلارهای نفتی، جمعیت شهرنشینی به شدت افزایش یافت و شهرهای جدید صنعتی مستقل و شهرهای اقماری ـ صنعتی در پیرامون شهرهای بزرگ رونق گرفتند. دوره چهارم، سالهای پس از پیروزی انقلاب را شامل میشود که اهداف آن در این دوره با سه دوره قبل تفاوت عمدهای داشت، به طوری که شهرهای جدید امروزی محل اسکان سرریزهای جمعیت شهرهای بزرگ،کاهش آلودگی های مختلف از جمله آلودگی هوا و آلودگی صوتی تلقی میشوند، در حالی که شهرهای جدید در سه دوره قبل بیشتر با جنبه عملکرد اقتصادی احداث گردیدند.
شهرگلبهار،شهر آسمان آبی
شهر جدید گلبهار در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر مشهد بعنوان یکی از شهرهای اقماری این شهر در محور مشهد به قوچان که از جنوب به سلسله جبال کوههای بینالود و از شمال به رشته کوههای هزار مسجد و کشف رود منتهی میشود، و همجوار با شهرستان چناران و شهر گلمکان میباشد،
وبا اهداف زیر تشکیل شده است:
ایجاد مرکزیتی به منظور جذب و اسکان سرریز جمعیت شهر مشهد-ایجاد مراکز آموزش عالی- خدمات رفاهی و اجتماعی-ایجاد مراکز عالی خدمات و کارگاههای تخصصی شهری-جلوگیری از تخریب و کمک به اعاده و بهبود اکوسیستم طبیعی منطقه-ایجاد فرصت های شغلی مناسب در ارتباط با رفع نیازهای جمعیت ساکن
ایجاد محیط شهری با کیفیت زیستی مطلوب که در این راستا مقرر شد فعالیت های خود را در سه بخش عمده ذیل برنامه ریزی نماید:
ارتقاء سطح جذب جمعیت و بهینه سازی شهر برای اسکان-ایجاد بسترهای اشتغال و بهسازی عملکرد وهویت بخشیدن به شهر
مطالعات شهر جدید گلبهار در اجرای سیاست ایجاد مراکز اقماری اسکان جمعیت برای شهرهای بزرگ کشور از سال ۱۳۶۶ در دستور کار قرار گرفته است. بر این اساس طرح جامع گلبهار در سال ۱۳۷۲ در ۴ فاز و با سطح محدوده حدود ۵۰۰۰ هکتار مصوب گردیده است. فاز ۱ و ۲ شهر جدید با مساحت حدود ۲۷۰۰ هکتار دارای طرح تفصیلی مصوب میباشد.
موقعیت و آب و هوا
شهر گلبهار از شمال به رشته کوههای هزارمسجد، جنوب به رشته کوههای بینالود،از شرق به شهرستان مشهد واز غرب به چناران متصل می باشد.
آب و هوا در گلبهار عموماً گرم و معتدل است، میانگین دما ۱۱٫۷ درجه سانتی گراد است. میانگین بارش (سالیانه) در گلبهار به ۲۵۷ میلیمتر میرسد.کمترین میزان بارش در تیر ماه به میزان ۱ میلیمتر است و بیشترین میزان بارش در اسفند ماه با میانگین ۵۱ میلیمتر میرسد.
دما در تیر ماه به ۲۳٫۴+ درجه سانتی گراد میرسد که در بالاترین میزان خود قرار دارد. دی ماه کمترین میانگین دمای خود را دارد که دما به ۱٫۲- درجه سانتی گراد میرسد. تغییر در میزان بارش بین خشکترین و مرطوبترین ماه سال ۵۰ میلیمتر است. در طول سال دماهای میانگین به میزان ۲۴٫۶ درجه سانتی گراد تغییر میکند.
محلات و مسکن مهر
براساس طرح جامع در سال ۱۳۷۲ شهر گلبهار داری ۴ فاز با سطح محدوده ۴۰۰۰ هکتار مصوب گردیده بود. فاز ۱ و ۲ شهر جدید با مساحت حدود ۲۷۰۰ هکتار دارای طرح تفصیلی مشخص میباشد. در سال ۱۳۸۶ پس از طرح مسکن مهر فازهایی دیگر به شهر گلبهار افزوده شد. گلبهار دارای ۳۵ محله است
مسکن مهر در ۳۰ محله شهر گلبهار ساخته شدهاست. در مجموع ۳۹٫۸۳۶ واحد مسکن مهر در گلبهار ساخته شده است.
البته مسکن مهر در این شهر و بسیاری از شهرها با مشکلاتی همراه است که باید مورد توجه قرار گیرد از جمله این مشکلات می توان به:
نبود یا کمبود فضای سبز کافی و آسفالت مناسب اشاره کرد.
همچنین نبود شبکه ی مخابرات و کاهش آنتن دهی تلفن همراه باعث ایجاد مشکلاتی در حوزه ارتباطات شهری شده است.
مراکز آموزشی و درمانی
شهرجدیدگلبهار دارای 3دانشگاه و موسسه آموزش عالی می باشد:
پردیس بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی خراسان،گلبهار- موسسه آموزش عالی سنابادگلبهار و دانشگاه مهندسی علوم و فناوری های نوین گلبهار
همچنین از سال1370تاکنون 30مدرسه در شهرگلبهار افتتاح شده است.
شهرگلبهار دارای 2کلینیک بهداشت و درمان می باشد و همچنین بیمارستان یکصد تختخوابی تامین اجتماعی گلبهار نیز درحال ساخت است اما متاسفانه بعلت کمبود بودجه، ساخت آن به کندی صورت می گیرد.
اماکن مذهبی
هرکدام از محله های گلبهار دارای یک مسجد است و مسجد جامع گلبهار در میدان پرند قرار دارد
گلزار شهدای گمنام گلبهار نیز همچون نگینی در این شهر خودنمایی می کند.
مصلای بزرگ گلبهار نیز در بلوار امام رضا(ع) قرار دارد
اماکن تفریحی،ورزشی و خرید
این شهر دارای مراکز خرید زیادی می باشد و تقریبا هر محله دارای یک مرکز خرید مستقل است، اما مهمترین مراکز خرید در میدان پرند واقع شده است.همچنین برخی از مجتمع های تجاری در بلوار استقلال قرار دارند.
این شهر دارای 6مکان تفریحی،توریستی می باشد که باتوجه به قرارگرفتن این شهر در مسیر زائران بارگاه مطهر علی بن موسی الرضا علیه السلام محل مناسبی برای استراحت و اقامت می باشد:
*مجموعه دریاچه مصنوعی و شهربازی گلبهار
*پارک بزرگ شهر
*شهربازی جم
*پارک متحرک
*ﻓﺮودﮔﺎه و ﻣﺮﮐﺰ آﻣﻮزش ﺧﻠﺒﺎﻧﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎی ﻓﻮق ﺳﺒﮏ
*طبیعت بکر و زیبای روستای آبقد و فریزی در جنوب گلبهار
شهرگلبهار دارای 4مکان ورزشی است. همچنین مجموعه آبی گلبهار نیز درحال ساخت می باشد که در آینده محل خوبی برای گذراندن اوقات فراغت می باشد.
مراکز صنعتی
منطقه گلبهارو حومه دارای4 مرکز صنعتی می باشد که یکی از آن ها شهرک صنعتی چناران در5کیلومتری غرب گلبهار می باشد.
حمل ونقل
در حال حاضر با افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی و در نتیجه تأسیس شهرهای جدید، لزوم توسعه سیستمهای حمل و نقل امری ضروری بوده که بدون سرمایه گذاری بر روی آنها این امر امکان پذیر نمی باشد.
این شهر علاوه بر دارا بودن حمل و نقل داخلی دارای خطوط اتوبوسرانی از پایانه استقلال مشهد میباشد.
در بین سیستم های حمل و نقل شهری برای حمل مسافر، سیستم های ریلی با توجه به خصوصیات، ویژگی ها و امتیازاتی که دارند از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشند که در بین آنها قطار سریع السیر به عنوان سیستمی مناسب برای شهر جدید گلبهار مطرح گردید
طرح احداث قطار برقی مشهد به گلبهار در قانون بودجه سال ۱۳۹۰ دارای ردیف گردید که پس از فعال شدن موافقتنامه شماره ۴۰۹۰۳۲۱۶ فعالیت های مربوط به انجام مطالعات و اجرای مسیر مصوب بطول ۳۷ کیلومتر در ۳ فاز توسط پیمانکاران مربوطه در حال انجام میباشد و در تاریخ ۹۴/۱۱/۶ قرارداد فاینانس ساخت و تکمیل مسیر قطار برقی گلبهار-مشهد با اعتبار حدود ۲۹۹ میلیون یورو با شرکت نورینکو چین و سپاسد ایران منعقد گردید
همچنین از دیگر پروژه های ساخته شده و در حال ساخت در شهر جدید گلبهار میتوان به اولین سایت احداث شده پروازهای آموزشی و تفریحی و آزاد راه مشهد گلبهار چناران اشاره کرد که عملیات اجرایی آن در تاریخ ۹۶/۶/۱۶ به دستور مقام عالی وزارت آغاز گردید.
یکی دیگر از پروژه هایی که هم اکنون درحال ساخت می باشد پروژه تقاطع غیرهمسطح امام رضاعلیه السلام ورودی گلبهار می باشد که بزرگراه مشهد قوچان را به بلوار امام رضای گلبهار متصل می کند تا از ترافیک ورود و خروج این شهر کاسته شود.